تحقیق اصل قبح عقاب بلابیان یا اصل قانونی جرائم و مجازاتها

معرفی تحقیق اصل قبح عقاب بلابیان یا اصل قانونی جرائم و مجازاتها

بخشهایی از متن تحقیق

یکی از اصول مسلم مذهب اسلام در امور کیفری اصل معروف قبح عقاب بلابیان و یا بعبارتی منع عقاب بلابیان می باشد یعنی تا زمانیکه عملی از ناحیه شارع به عنوان جرم تعریف نشده و مجازات شرعی هم برای آن معین نشده باشد، نمی توان آن عمل را جرم دانست و برای آن مجازات تعیین نمود. این همان امریست که امروز تحت اصل قانونی بودن جرائم و مجازاتها در تمام قوانین کیفری دنیا دیده می شود. در آن زمان نیز شارع مقدس، جرائم هفتگانه زیر: سرقت - زنا - ارتداد - قذف - شرب خمر - سرقت مسلحانه و لواط را که مستحق حد بود تعریف نمود. و حد هر یک از آنها را هم بیان نموده است.

منظور از این اصل آن است که جرم و مجازات آن از طرف مقنن وضع شده باشد. در ایام قدیم چنین اصلی وجود نداشت. تنها قانون حمورابی و تا حدودی هم قوانین زردشت آن هم برای جلوگیری از انتقام شخصی برای پاره ای از جرائم که جنبه خصوصی داشتند (یعنی از جمله جرائمی بودند که از طرف فردی علیه فرد دیگر ارتکاب می یافت) مجازات تعیین نموده بودند. اما در حقوق جزائی اسلامی این امر جنبه کلی و همگانی یافت جرائم آن ایام و مجازات آنها تحت قاعده معین درآمد.

بسیاری از دانشمندان، اصل قبح عقاب بلابیان و یا به تعبیری اصل قانونی بودن جرائم و مجازات ها را مورد بررسی قرار داده و بهنگام بحث در عناصر متشکله جرم آنرا تجزیه و تحلیل می نمایند. ما تصور می کنیم که اولاً اصل قانونی بودن جرائم و مجازات ها یا به تعبیر شرعی اصل قبح عقاب بلابیان، خود جزئی از اصل قانونی بودن حقوق جزا است. بنابراین شاید مصلحت آن باشد که مسئله در تحت زاویه وسیع تری مورد بررسی قرار گیرد. ثانیاً اصل قانونی بودن جرائم و مجازات ها ممکن است این توهّم را بوجود آورد که این اصل فقط در حقوق جزای ماهوی مؤثر بوده و در سایر قسمتها و از جمله آئین دادرسی کیفری تأثیری ندارد. و حال آنکه در آئین دادرسی کیفری نیز کلیه اقدامات و رسیدگی از جمله تشکیل محاکم - نحوه رسیدگی - حق دفاع متهم و غیره باید طبق مقررات و اصول قانونی باشد. در این تحقیق به تبعیت از بعضی نویسندگان متأخر این مسئله را در محدوده وسیع تر مطالعه خواهیم کرد.

تعریف اصل قبح عقاب بلابیان یا اصل قانونی جرائم و مجازاتها

برای اجرای عدالت و یا حفظ نظم نباید به افراط روی آورد و عده ای را بیش از حد ضرورت و یا بیش از گناهی که مرتکب شده اند زجر و شکنجه داد. چنین زجر و شکنجه خارج از مفهوم عدالت است. این دانشمندان که در رأس آنان افرادی چون بکاریای ایتالیائی - بنتام انگلیسی - روسو و منتسکیوی فرانسوی قرار داشتند معتقد بودند که اولاً بایستی بین اعمال ارتکابی و مجازات آنها تناسبی وجود داشته باشد. ثانیاً اعمال ضد اجتماعی و همچنین مجازات آنها قبلا به اطلاع عامه رسیده باشد. ثالثاً اجرای عدالت تحت نظم و قاعده صحیح درآید.

پیشنهادات و آرزوهای این دانشمندان با انقلاب کبیر فرانسه در سال 1789 جامعه عمل به خود پوشید. برای اولین بار مقنن فرانسوی در ماده 8 اعلامیه حقوق بشر آن را بدین شرح تصویب نمود... هیچکس را نمی توان مجازات نمود مگر به موجب قانونی که قبل از ارتکاب جرم وضع و قانونا مورد عمل قرار گرفته باشد... این اصل از آنجا به دیگر کشورهای دنیا از جمله مملکت ما نشر پیدا نمود.

نکته ای که ذکر آن ضروری است آنکه: در مملکت ما اصل قانونی بودن جرائم و مجازات ها سوابق طولانی تری دارد. در دین مقدس اسلام اصلی به نام منع عقاب بلابیان وجود دارد. منظور از این اصل شرعی آن است که تا زمانیکه عقاب و مجازاتی از طرف شارع برای عملی مقرر نشده باشد هیچکس را نمی توان مجازات نمود. این امر همانست که امروزه تحت عنوان اصل قانونی بودن مجازات ها شناخته شده است. ولی از آنجا که با افول محاکم مذهبی، اصل منع عقاب بلابیان هم از طرف سلاطین و پادشاهان و حکام از نظر افتاده بود، لذا مقنن ها به هنگام تنظیم قانون اساسی در قبل از پیروزی جمهوری اسلامی ایران آن اصل را از کشورهای اروپایی اقتباس نمودند.

فهرست عناوین اصلی تحقیق

مقدمه

فصل اول - تعریف اصل قبح عقاب بلابیان یا اصل قانونی جرائم و مجازاتها

مبحث اول: پیدایش و تحولات اصل قبح عقاب بلابیان و به عبارتی اصل قانونی بودن جرم و مجازات و یا به تعبیری اصل قانونی بودن حقوق جزا

دلائلی که ضرورت این اصل را ایجاب می نماید

انتقاداتی که نسبت به اصل قانونی بودن حقوق جزا بعمل آمده است

تأیید مجدد اصل قانونی بودن جرائم و مجازات ها

مبحث دوم: اهمیت و محتوای اصل قانونی بودن جرم و مجازات

ضرورت قید اصل قانونی بودن حقوق جزا در قوانین اساسی

نتایج حاصل از ذکر این اصل در قانون اساسی

محتوای اصل قانونی حقوق جزا و اصل قانونی جرم و مجازات

فصل دوم - ضرورت تفسیر قوانین ضمن مطمح نظر قرار دادن اصل قاعده قبح عقاب بلابیان

فرق تفسیر قوانین کیفری و قوانین دیگر با توجه به اصل قبح عقاب بلابیان

مبحث اول: روشهای مختلف تفسیر قوانین - اقسام تفسیر

مبحث دوم - تفسیر قوانین کیفری در ایران - طرد تفسیر از راه قیاس

فصل سوم: محدوده حقوق جزا در زمان

اصل عطف بماسبق نشدن قانون جزا و سوابق تاریخی آن

اهمیت اصل قاعده ممنوعیت عقاب بلابیان

انتقادات بعضی از مکاتب نسبت به اصل قاعده قبح عقاب بلابیان

مقایسه اصل مزبور در حقوق جزا و حقوق مدنی

مبحث اول - محدوده قانون در حقوق جزای ماهوی:

اشکال ناشی از تاریخ قانون

اشکال ناشی از اجراء قوانینی که در نتیجه اختیارات تصویب میشوند

اشکالات ناشی از تعیین تاریخ دقیق جرم

اشکال ناشی از تعیین قانون ملایم و مساعد